TẬT KHÚC XẠ
Việc phát hiện các tật khúc xạ là một trong các chương trình sàng lọc ở học đường và cộng đồng. Tuy nhiên do thiếu hụt nguồn nhân lực và các nguồn khác nên các chương trình này gặp nhiều khó khăn ngay từ khi bắt đầu. Vì vậy, các bệnh nhân với nhiều bệnh khác nhau, bị khúc xạ và không khúc xạ, đều đến khám ở các bệnh viện. Một bệnh viện mắt tốt luôn phân chia các bệnh nhân khúc xạ và không khúc xạ ra thành hai nhóm riêng biệt để các nhân viên bệnh viện có thể đảm nhiệm các chuyên môn riêng một cách hiệu quả hơn
Xem xét tổng thể
Tật khúc xạ có thể được phát hiện thông qua việc kiểm tra thường lệ tại bệnh viện, hoặc thông qua sàng lọc thị giác trên phạm vi dân số rộng. 1 Thêm vào đó, việc sàng lọc kết hợp kiểm tra mắt còn được thực hiện ở các bệnh nhân trong bệnh viện. Qui trình này vì thế sẽ kết hợp với bệnh án trước đây của bênh nhân kết hợp với đo thị lực, kiểm tra thị lực bằng kính lỗ, soi bóng đồng tử và kiểm tra chủ quan.
Nhức đầu, thiếu tập trung ở trường học, khoảng cách nhìn không hợp lí, lác hiện, đau đầu như búa bổ và lác mắt/nhìn trừng trừng là các dấu hiệu của tật khúc xạ. Kính lỗ xác định thị lực tốt nhất giúp thực hiện việc điều chỉnh khúc xạ. Tiền sử bệnh án kết hợp với kiểm tra thị lực và kiểm tra thị lực bằng kính lỗ sẽ cho biết tật khúc xạ có phải là nguyên nhân gây ra bệnh về mắt hay không. 2
Soi bóng đồng tử là cách hữu hiệu trong việc phát hiện tật khúc xạ ở người lớn. Căn cứ vào sự thích nghi của trẻ.3, soi bóng đồng tử kết hợp làm liệt thể mi là phương pháp thích hợp nhất để phát hiện tật khúc xạ ở trẻ em
Qui trình khám khúc xạ chủ quan nên bao gồm kỹ thuật cân bằng hai mắt và kiểm tra mắt đầy đủ để phát hiện các triệu chứng khác thường khác của mắt.
Phát hiện các trường hợp khúc xạ
Bệnh nhân được chuyển lên tuyến trên từ các chương trình sàng lọc
Nếu mọi người biết rằng chương trình sàng lọc thị giác được thành lập thông qua các qui chuẩn hợp lí và đội ngũ nhân viên đã qua huấn luyện thì các bệnh nhân sẽ được nhập viện trên cơ sở các kết quả sơ bộ sau đó được kiểm tra khúc xạ toàn diện. Tuy nhiên, nhiều chương trình sàng lọc vẫn không thực hiện đầy đủ các qui trình, các bệnh nhân chỉ được kiểm tra thị lực mà không dùng kính lỗ hoặc thấu kính +2,00D để phát hiện viễn thị tiềm ẩn. Những bệnh nhân như vậy nên được quản lí theo cách tương tự với các bệnh nhân tự đến khám.
Bệnh nhân không qua khám sàng lọc/tự đến khám
Cấp cơ sở
Người lớn
Tất cả bệnh nhân nên được kiểm tra bằng biểu đồ Snellen (biểu đồ E) ở một khoảng cách nhất định. Các bệnh nhân với thị lực <6/6 nên được kiểm tra thêm bằng kính lỗ. Bệnh nhân nên cải thiện thị lực ở tỉ lệ 6/6 sau đó họ sẽ được xếp vào nhóm không bị khúc xạ và được chuyển lên tuyến huyện để được kiểm tra mắt toàn diện
Bệnh nhân bị tật khúc xạ
1. Người lớn trên 45 tuổi
Nhóm nghiên cứu tật khúc xạ (REWG)1 đề nghị rằng các bệnh nhân có thị lực nhìn xa là 6/18 hoặc tốt hơn (2 mắt) nên dùng kính đeo mắt khi nhìn gần. Các bệnh nhân có thị lực < 6/18 nên được chuyển lên tuyến huyện để kiểm tra khúc xạ.
Các bệnh nhân có nghề nghiệp đặc thù dễ bị khúc xạ cũng nên được chuyển lên tuyến huyện để được kiểm tra mắt toàn diện
2. Người lớn dưới 45 tuổi
Các bệnh nhân này thuộc trường hợp lão thị sớm hoặc còn gọi là tiền lão thị
Nếu không phải là khúc xạ do đặc thù nghề nghiệp thì các bệnh nhân với thị lực 6/18 hoặc tốt hơn (2 mắt) không cần thiết chuyển lên tuyến trên để khám khúc xạ, trong khi đó các bệnh nhân có nghề nghiệp đặc thù dễ bị khúc xạ nên được chuyển lên tuyến huyện để được kiểm tra mắt toàn diện. Các bệnh nhân với tỉ lệ thị giác 6/18 hoặc tốt hơn nhưng đặc thù nghề nghiệp cần nhìn gần thì nên được phân phát kính viễn
3.Trẻ em
Theo REWG, trẻ em có thị lực hai mắt nên <6/12 nên được chuyển lên tuyến trên để khám khúc xạ, nên chuyển số trẻ này lên tuyến huyện để được kiểm tra mắt toàn diện (bao gồm khúc xạ liệt thể mi)
Cấp huyện
Nhiều bệnh nhân đến trực tiếp bệnh viện cấp huyện dẫn đến sự gia tăng số lượng bệnh nhân không cần thiết
Các hộ lí nên sàng lọc bệnh nhân và xác định sự quản lí chính xác trước khi đưa bệnh nhân cho bác sĩ nhãn khoa (ECP) chăm sóc bằng cách tận dụng:
· Bảng đo thị lực Snellen (bảng E)
· Kiểm tra thị lực bằng kính lỗ cho bệnh nhân có thị lực <6/6
· Tiểu sử bệnh án để xác định tuổi và triệu chứng
· Thị lực với thấu kính +2,00 D cho trẻ
Đối tượng nào nên chuyển lên tuyến trên để khám khúc xạ?
1.Người lớn
Tất cả bệnh nhân không qua được bài kiểm tra bằng bảng Snellen, cải thiện thị lực 6/6 ở bài kiểm tra kính lỗ nhưng thị lực hai mắt <6/18 (Số liệu 1)
Bệnh nhân than phiền bị đau đầu và với thị lực giảm được cải thiên với kính lỗ
Các bệnh nhân với nhu cầu nghề nghiệp hoăc các nhu cầu đặc biệt khác có thị lực tốt hơn với kính lỗ
Bệnh nhân viễn thị
2.Trẻ em
· Tất cả trẻ em không qua được bài kiểm tra bằng bảng Snellen (thị lực hai mắt <6/12) (Số liệu 2) nhưng cải thiện với bài kiểm tra kính lỗ
· Trẻ có thị lực tốt hơn 6/12 nhưng không bị mờ với thấu kính +2,00D
· Trẻ có triệu chứng của tật khúc xạ
· Trẻ bị lác hiện
Khám sàng lọc: chuyển tuyến sai
Căn cứ vào tỉ lệ phần trăm các trường hợp chuyển tuyến sai, trẻ em nên được khám khúc xạ ở ECP và có kết quả là không bị bệnh truyền nhiễm về mắt thì trường hợp này nên được chuyển lên tuyến trên
Đối tượng giả bệnh
Việc giả bệnh biểu lộ vấn đề về cách hành xử và các vấn đề khác hoặc chỉ là do mong muốn được đeo kính hoặc muốn giống với cha mẹ hoặc bạn bè
Những trẻ không qua được bài kiểm tra bằng bảng Snellen và không cải thiện thị lực là những người giả bệnh. Soi bóng đồng tử cùng với làm liệt thể mi là phương pháp tốt nhất để xác định bệnh khúc xạ
Theo REWG, trẻ em đang được coi là bị cận thị hoặc viễn thị dựa trên các tiêu chuẩn sau:3
· Cận thị: ≤ -0.50D
· Viễn thị: > + 2.00D
Kiểm tra các đối tượng giả bệnh cũng sử dụng các kỹ thuật sau:
· Đặt thấu kính phẳng vào khung thử và quan sát bất kì sự cải thiện nào
· Di chuyển đứa trẻ đến gần bảng kiểm tra và ghi lại thị lực. Nếu không có sự cải thiện nào thì đó là trường hợp giả bệnh
Chú thích chung
Trẻ có thị giác hai mắt 6/12 hoặc tốt hơn với sự khác biệt thị lực giữa hai mắt là hơn hai hàng trên bảng nên được chuyển lên tuyến trên dể khám khúc xạ vì đó có thể là chứng giảm sút thị lực
Nếu số lượng bệnh nhân ít, nên tiến hành sàng lọc cho tất cả bệnh nhân có mặt ở bệnh viện hoặc phòng khám chứ không chỉ là các bệnh nhân mắt
Kết luận
Các nguồn sẵn có là không giống nhau ở vùng này so với vùng khác, nước này so với nước khác. Nên duy trì các nguồn thích hợp sau đó nên xem xét hạ thấp tiêu chuẩn các trường hợp bệnh nhân được chuyển lên tuyến trên.
Kovin Naidoo OD MPH
(Dịch và cung cấp bởi Quỹ Fred Hollows Việt Nam)