UIV - Urographie Intra Veineuse ( Tiếng Pháp ) , hay IVP: Intravenous Pyelography ( tiếng Anh) là chụp X
quang hệ tiết niệu bằng đường tĩnh mạch. Đây là phương pháp căn bản để khảo sát về chức năng và hình thái của hệ tiết niệu: thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo
Nguyên lý của cách chụp này ra sao ?
Thuốc cản quang được tiêm vào đường tĩnh mạch sẽ đến thận, thận lọc và bài tiết giúp thuốc ngấm vào toàn bộ hệ tiết niệu theo thời gian và được ghi hình lại trên X quang.
Khi nào cần chụp UIV ?
Người đến chụp UIV phải được bác sĩ lâm sàng khám trước và cho chỉ định chụp khi có nghi ngờ hay đã có bệnh về đường tiết niệu. Chỉ định chụp UIV thông thường trong các bệnh: sỏi, nhiễm trùng, tắc nghẽn, u bướu hay khảo sát các dị dạng.. của đường tiết niệu
Trước khi chụp UIV, người được chụp cần chuẩn bị như thế nào ?
Sau khi có chỉ định của bác sĩ lâm sàng, người được chụp UIV sẽ đến gặp bác sĩ X quang để:
 Được giải thích về cách chụp
Cần mang theo các xét nghiệm hay các kết quả, hình ảnh của các phương tiện chẩn đoán khác nếu có (siêu âm, nội soi, CT scan, MRI... có liên quan) để bác sĩ X quang hiểu rõ thêm về bệnh trạng và đưa ra qui trình chụp thích hợp
Kiểm tra mạch, huyết áp, cân nặng và các xét nghiệm chức năng thận
(urea, BUN, créatinine huyết thanh...) để tính toán liều lượng và
loại thuốc cản quang sẽ sử dụng
Cần báo ngay cho bác sĩ X quang nếu:
 Có thai hay nghi ngờ có thai
Tiền căn dị ứng, nhất là dị ứng với các sản phẩm có chứa iode (thức ăn,
thuốc bôi ngoài da, các lần chích thuốc cản quang trước...)
Đang được điều trị bằng các thuốc tiểu đường hay thuốc lợi tiểu vì một số
loại thuốc tiểu đường cần phải ngưng trước và sau khi chụp UIV tùy theo
loại thuốc cản quang được dùng.
Vài ngày trước đây có dùng các thuốc cản quang nào khác (chụp dạ dày,
chụp đại tràng...)
Ngoài ra, người được chụp UIV cần phải:
Nhịn đói ít nhất 6 giờ trước khi chụp để phòng ngừa khi có tai biến do thuốc
cản quang
Làm sạch đại tràng (ruột già) để tránh các dị vật, phân, hơi che lấp hình ảnh
hệ niệu khi chụp, bằng cách:
Hoặc: ngày trước chụp cần ăn nhẹ (cháo, sữa,.. tránh các chất nhiều sơ,
chất sinh hơi) và ngay trước khi chụp thụt tháo (rửa ruột) nhiều lần bằng
nước ấm
Hoặc uống các loại thuốc xổ làm sạch đại tràng (Fortran)
Cần đi tiểu hết ngay trước khi chụp
Sau khi có chỉ định của bác sĩ lâm sàng, người được chụp UIV sẽ đến gặp bác sĩ
X quang để:
Được giải thích về cách chụp
Cần mang theo các xét nghiệm hay các kết quả, hình ảnh của các phương tiện chẩn đoán khác nếu có (siêu âm, nội soi, CT scan, MRI... có liên quan) để bác sĩ X quang hiểu rõ thêm về bệnh trạng và đưa ra qui trình chụp thích hợp
Kiểm tra mạch, huyết áp, cân nặng và các xét nghiệm chức năng thận
(urea, BUN, créatinine huyết thanh...) để tính toán liều lượng và loại thuốc
cản quang sẽ sử dụng
Cần báo ngay cho bác sĩ X quang nếu:
Có thai hay nghi ngờ có thai
Tiền căn dị ứng, nhất là dị ứng với các sản phẩm có chứa iode (thức ăn,
thuốc bôi ngoài da, các lần chích thuốc cản quang trước...)
Đang được điều trị bằng các thuốc tiểu đường hay thuốc lợi tiểu vì một số
loại thuốc tiểu đường cần phải ngưng trước và sau khi chụp UIV tùy theo
loại thuốc cản quang được dùng.
Vài ngày trước đây có dùng các thuốc cản quang nào khác (chụp dạ dày,
chụp đại tràng...)
Ngoài ra, người được chụp UIV cần phải:
Nhịn đói ít nhất 6 giờ trước khi chụp để phòng ngừa khi có tai biến do thuốc
cản quang
Làm sạch đại tràng (ruột già) để tránh các dị vật, phân, hơi che lấp hình ảnh
hệ niệu khi chụp, bằng cách:
Hoặc: ngày trước chụp cần ăn nhẹ (cháo, sữa,.. tránh các chất nhiều sơ,
chất sinh hơi) và ngay trước khi chụp thụt tháo (rửa ruột) nhiều lần bằng
nước ấm
Hoặc uống các loại thuốc xổ làm sạch đại tràng (Fortran)
Cần đi tiểu hết ngay trước khi chụp
Cách thức chụp UIV ra sao ?
Trình tự một cuộc chụp UIV thông thường như sau:
Người được chụp nằm ngửa trên bàn X quang, kỹ thuật viên kiểm tra lần nữa
mạch, huyết áp.
Chụp một phim hệ niệu không sửa soạn ngay trước tiêm cản quang.
Bác sĩ X quang sẽ chích vào tĩnh mạch thuốc cản quang 1ml trước để thử test (phản ứng thuốc), đợi trong vài phút nếu không có phản ứng sẽ tiêm toàn bộ lượng thuốc thích hợp. Thường chỉ tiêm một liều duy nhất, hiếm khi phải tiêm liều bổ sung.
Sau đó, bác sĩ hay kỹ thuật viên sẽ chụp các phim ở các thời điểm khác nhau (thường là 5 phút, 15 phút, 30 phút sau khi tiêm cản quang); tùy loại bệnh và kết quả hình ảnh có được, có khi phải chụp thêm ở các thời điểm muộn hơn (1 giờ, 2 giờ... thậm chí 6 giờ) để đánh giá chính xác chức năng thận và hình thái hệ tiết niệu.
Khi các hình ảnh đã đạt yêu cầu chẩn đoán, bác sĩ sẽ quyết định kết thúc cuộc chụp và thời điểm người được chụp được ăn uống bình thường trở lại.
Quá trình chụp UIV có gây khó chịu gì cho người được chụp ?
Thông thường, ngay khi tiêm thuốc cản quang, người được chụp sẽ có cảm giác nóng nhẹ dọc theo đường mạch máu tiêm thuốc, lan dần lên cổ, họng, mặt, xuống ngực và toàn thân. Đó là cảm giác bình thường do thuốc cản quang lưu thông trong máu. Cảm giác này sẽ hết ngay sau vài phút.
Liều lượng tia X dùng cho cuộc chụp luôn luôn ở mức an toàn cho người được chụp mà không gây cảm giác khó chịu hay ảnh hưởng đến tế bào máu.
Những tác dụng phụ nào có thể xảy ra trong quá trình chụp UIV ?
Đó là những tai biến do thuốc cản quang khi tiêm vào máu, thường thì nhẹ, thoáng qua như: buồn nôn, nôn, cảm giác nóng bừng, ngứa, nổi mề đay, đỏ da, đau tại nơi tiêm, khàn tiếng, hắt hơi, xổ mũi, ho, đau ngực, đau bụng, hồi hộp đánh trống ngực, phù mặt, ớn lạnh rùng mình...mà không cần xử trí gì, sẽ tự hết sau vài phút hoặc chỉ cần điều trị bằng các thuốc kháng dị ứng thông thường.
Nặng hơn là: khó thở, hạ huyết áp đột ngột hay ngừng tim, mất tri giác hay rất nặng bắt buộc phải có sự can thiệp của bác sĩ gây mê hoặc nhập viện.
Các triệu chứng tác dụng phụ của thuốc xảy ra khi nào?
Khoảng 70% các trường, tác dụng phụ của thuốc xảy ra ngay trong khi tiêm hoặc trong vòng 5 phút sau khi tiêm thuốc cản quang. 16% các trường hợp xảy ra sau 5 phút sau tiêm.
Những cơ địa nào dễ xảy ra tác dụng phụ của thuốc?
Những người đã có tiền căn bị tác dụng phụ ở những lần tiêm thuốc cản quang trước có nguy cơ cao nhất, kế đến là những người có bệnh tim và những người có tiền căn dị ứng (hen suyễn, mề đay, dị ứng thức ăn...).
Các loại thuốc cản quang nào thường được dùng để chụp UIV
Thuốc cản quang dùng để chụp UIV là loại cản quang tan trong nước, sau khi tiêm sẽ đào thải hoàn toàn qua đường tiểu. Hiện nay có 2 nhóm chính:
Nhóm đơn hay đa phân tử có tạo ion (kinh điển, như télébrix-35, hexabrix-32...) có độ thẩm thấu cao nên gây lợi tiểu thẩm thấu.
Nhóm cản quang không tạo ion (thế hệ mới, như xénétix-30...) có độ thẩm thấu không cao như loại trên, ít tác dụng lợi tiểu thẩm thấu hơn nên cho hình ảnh cản quang hệ tiết niệu rõ hơn. Và trên nhiều công trình đã chứng minh thuốc cản quang nhóm này có tỉ lệ tác dụng phụ thấp hơn đáng kể (khoảng 6 lần) so với nhóm có tạo ion, nhất là giảm đáng kể các biến chứng thuộc nhóm nặng và rất nặng. Tuy nhiên thuốc nhóm này giá thành khá cao hơn.
Do đó, tùy tiền căn dị ứng, tiền căn bệnh tim mạch và thể trạng của người được chụp mà bác sĩ X quang sẽ hướng dẫn và chọn lựa loại thuốc cản quang thích hợp để chụp.
Nguồn Bác sĩ đa khoa
|
