Điều trị tiêu chảy đúng làm giảm nguy cơ tử vong nhưng không làm giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy. Cơ sở y tế là nơi tốt nhất để điều trị và hướng dẫn các thành viên của gia đình trẻ, giúp họ thực hiện các biện pháp phòng bệnh tiêu chảy. Khi điều trị tiêu chảy, bà mẹ sẽ là người tiếp nhận những thong tin này. Để tránh đưa quá nhiều thong tin cho bà mẹ, chỉ nên nhấn mạnh 1 hoặc 2 điểm thích hợp nhất với thực tế của bà mẹ và đứa trẻ.
1. Nuôi con bằng sữa mẹ
Trong 6 tháng đầu đời, trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn, có nghĩa là một đứa trẻ khoẻ mạnh cần được bú sữa mẹ và không phải ăn hợac uống thêm thứ gì khác ngoài như nước, các loại nước chè, nước hoa quả, nước cháo, sữa dodọng vật hoặc thức ăn nhân tạo….Trẻ được bú mẹ hoàn toàn sẽ ít mắc bệnh tiêu chảy và tỉ lệ tử vong thấp hơn so với trẻ không được bú mẹ hoặc không đuợc bú mẹ hoàn toàn. Bú mẹ cũng làm giảm nguy cơ dị ứng sớm, đồng thời cũng tăng sức đề kháng chống lại các bệnh nhiễm trùng, làm giảm các đợt nhiễm trùng khác ( ví dụ: viêm phổi). Nên cho trẻ bú mẹ đến khi trẻ được 2 tuổi. Cho trẻ bú mẹ càng sớm càng tốt ngay sau sinh mà không cho ăn bát cứ loại thức ăn nào khác.
Những lợi ích của bú mẹ.
+ Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo nhất, cung cấp tất cả các chất dinh dưỡng và nước cần thiết cho trẻ trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục cung cấp tới một nửa các chất dinh dưỡng cho đến khi trẻ 2 tuổi.
+ Thành phần dinh dưỡng của sữa mẹ là lý tưởng nhất cho trẻ bú mẹ. Sữa công thức hay sữa động vật có thể bị pha loãng, làm giảm giá trị dinh dưỡng. hoặc pha quá đặc lại không cung cấp đủ nước. Do vậy, tỷ lệ các chất dinh dưỡng bị mất cân đối.
+ Sữa mẹ có chứa các chất miễn dịch, giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là tiêu chảy . Các chất này không có trong sữa động vật hay thức ăn nhân tạo
+ Bú mẹ là sạch nhất, không phải sử dụng chai, núm vú nhân tạo, nước và các loại sữa khác. Những thứ này rất dễ bị nhiễm khuẩn, có thể gây tiêu chảy.
+ Bú mẹ ngay sau khi sinh giúp gắn kết tình cảm giữa mẹ và con, giúp cho đứa trẻ cảm thấy an toàn, ấm cúng hơn.
+ Hiện tượng không dung nạp sữa rất hiếm gặp ở trẻ bú mẹ.
+ Nuôi con bằng sữa mẹ giúp cho bà mẹ đẻ thưa hơn. Những bà mẹ cho con bú sẽ chậm thụ thai sau khi sinh hơn những bà mẹ không cho con bú.
2. Cải thiện nuôi dưỡng bằng thức ăn bổ sung (ăn sam)
Thức ăn bổ sung nên cho ăn khi trẻ 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, có thể cho trẻ ăn thức ăn bổ sung vào bất cứ thời gian nào sau 4 tháng tuổi nếu trẻ phát triển kém. Thực hành ăn sam tốt bao gồm lựa chọn thức ăn giàu dinh dưỡng và chế biến hợp vệ sinh. Lựa chọn thức ăn bổ sung dựa vào chế độ ăn và thực phẩm an toàn sẵn có tại địa phương. Cùng với sữa mẹ hoặc sữa khác, phải cho trẻ trẻ ăn thức ăn nghiền nhỏ bà bổ sung them trứng, thịt, cá và hoa quả. Những thức ăn khác p
hải nấu nhừ, có rau và cho them dầu ăn ( 5-10ml/ bữa)
Ngoài việc thuyết phục bà mẹ cho trẻ bú mẹ hoàn toàn và thực hành ăn sam, cán bộ y tế cần giới thiệu cách sử dụng biểu đồ tăng trưởng để theo dõi cân nặng của trẻ. Phải cần và ghi vào biểu đồ tăng trưởng truớc khi cho trẻ rời cơ sở y tế.
3. Sử dụng nước an toàn
Có thể giảm nguy cơ tiêu chảy bằng sử dụng nước sạch. Gia đình cần:
- Chọn nguồn nước sạch nhất có thể
- Không được tắm, giặt và đại tiện gần nguồn nước. Xây hố xí cách nguồn nước ít nhất 10 mét ở phía đất thấp hơn
- Không cho động vật đến gần nguồn nước
- Chứa nước trong chum, vại được rửa sạch hằng ngày, có nắp đậy. Không để người và động vật uống nước trực tiếp ở chum vại. Dùng gáo cán dài để múc nước, không chạm tay vào nước.
- Nếu sẵn chất đốt thì sử dụng nước đã đun sôi cho trẻ uống và chế biến thức ăn. Nước chỉ cần đun sôi chứ không cần đun sôi kéo dài tốn chất đốt.
Khối lượng và chất lượng nước dự trữ trong gia đình có thể ảnh hưởng tới tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy. Nếu có thể thì để một lựợng nước lớn sử dụng cho vệ sinh, còn nguồn nước sạch nhất thì chứa riêng dung để uống và chế biến thức ăn.
4. Rửa tay thường quy
Tất cả các nguyên nhân gây tiêu chảy được truyền bằng tay khi bị nhiễm bẩn phân. Nguy cơ của tiêu chảy đi khi thành viên gia đình thực hành rửa tay. Tất cả thành viên trong gia đình cần phải rửa tay của họ thật kỹ sau khi đi ngoài, sau khi vệ sinh cho trẻ đi ngoài, sau khi dọn phân cho trẻ, trước khi chuẩn bị thức ăn và trước khi ăn. Rửa tay sạch đòi hỏi phải sử dụng xà phòng hoặc chất thay thế sẵn có trong vùng như tro, có đủ nước để rửa tay thật kỹ.
5. Thực phẩm an toàn
Thực phẩm dễ nhiễm các tác nhân gây tiêu chảy trong tất cả các khaua từ sản xuất đến chế biến thức ăn bao gồm: nuôi trồng có sử dụng phân tươi, mua bán nơi công cộng ( chợ), chế biến thức ăn tại nhà hoặc quán ăn và bảo quản thức ăn sau chế biến
Thực hành an toàn vệ sinh thực phẩm cá nhân cũng cần được nhấn mạnh, Khi tuyên truyền, giáo dục sức khoẻ cần tập trung vào thong điệp chính về chế biến và sử dụng thực phẩm
- Không ăn thực phẩm sống, trừ những rau quả đã bóc vỏ và phải ăn ngay
- Rửa tay kỹ với xà phòng sau khi đi ngoài và trước khi chế biến thức ăn hoặc ăn
- Nấu kỹ thức ăn
- Ăn thức ăn nóng hoặc hâm lại kỹ trước khi ăn
- Bảo quản thức ăn đã chế biến vào dụng cụ sạch riêng biệt để tránh nhiễm bẩn
- Sử dụng lồng bàn để tránh ruồi
6. Sử dụng hố xí và xử lý phân an toàn
Môi trường mất vệ sinh làm lan rộng các tác nhân gây tiêu chảy. Những tác nhân này được bài tiết từ phân làm lây nhiễm cho người và động vât, Xử lý phân đúng hạn chế lây nhiễm. Phân làm nhiễm bẩn nguồn nước nơi trẻ chơi, nơi bà mẹ giặt quần áo và lấy nước dung cho gia đình. Các gia đình cần quan tâm đến chất lượng và vệ sinh của hố xí. Nếu hố xí không đạt tiêu chuẩn thì phải đại tiện vào hố và chon phân ngay sau khi đại tiện. Phân của trẻ em thường chứa các tác nhân gây tiêu chảy, phải thu dọn, đổ vào hố xí hoặc chon ngay sau khi đi ra ngoài
7. Phòng bệnh bằng vaccine
- Phải tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine theo lịch tiêm chủng mở rộng.
- Tiêm phòng sởi có thể giảm tỷ lệ mắc và mức độ trầm trọng của tiêu chảy. Tất cả trẻ em cần tiêm phòng sởi ở độ tuổi khuyến nghị.
- Rotavirus: đã triển khai ở các nước phát triển cho thấy hiệu quả phòng ngừa tiêu chảy do rotavirus rất tốt. Hiện nay, có nhiều dạng chế phẩm vaccine phòng rotavirus, liều lượng và cách sử dụng theo hướng dẫn của nhà sản xuất và chương trình tiêm chủng quốc gia. Ở Việt Nam, WHO, UNICEF, GAVI PATH.v.v…đang nghiên cứu, giúp đỡ và có kế hoạch triển khai sử dụng vaccine này ở trẻ em bắt đầu từ cuối năm 2010
Vaccin tả uống cho những vùng có nguy cơ dịch theo chỉ đạo của cơ quan y tế dự phòng
Vaccin thương hàn được chỉ định trong vùng có dịch. Các chỉ định cụ thể sẽ được chương trình tiêm chủng ở địa phương khuyến cáo.
Nguồn Bác sĩ đa khoa